Web 3.0 da Ne Ola ki? Detaylฤฑ Bir Historya ๐ฅ
ืืขืืืื
Web 3.0 Nedir?
รnce web 2.0โฤฑ tanฤฑmlayalฤฑm: Web 2.0 olarak bildiฤimiz ve tanฤฑmladฤฑฤฤฑmฤฑz ลey 2000'lerin ortalarฤฑnda รงฤฑka geldi.
Bugรผn yaลฤฑ benim gibi yetenlerin bildiฤi ilk internet uygulamalarฤฑnฤฑn ilerisinde (Web 1.0-1991โden itibaren) bir vizyona sahip, statik web sayfalarฤฑnฤฑn รถtesinde kullanฤฑcฤฑlarฤฑn da iรงerik oluลturduฤu ve veri aktardฤฑฤฤฑ dinamik site ve uygulamalar olarak arzฤฑ endam etti Web 2.0.
รzellikle Google ve Amazon gibi devasa platformlar, Facebook ve Twitter gibi sosyal medya siteleri ortaya รงฤฑkarak, herhangi bir zamanda herhangi biriyle รงevrimiรงi olarak baฤlantฤฑ kurmayฤฑ ve iลlem yapmayฤฑ kolaylaลtฤฑrarak internet teknolojileri iรงin yepyeni yollar aรงtฤฑlar.
Web 3.0 ise, uzun zamandฤฑr รผzerinde tartฤฑลฤฑlan web tabanlฤฑ uygulamalarฤฑ birbirine baฤlamak ve daha kiลiselleลtirilmiล bir web oluลturmak iรงin geliลmiล makine tabanlฤฑ รถฤrenme ve yapay zekayฤฑ kullanan yeni nesil internet hizmetlerine verilen addฤฑr.
Web 3.0, kullanฤฑcฤฑlara daha รถnce hiรง olmadฤฑฤฤฑ kadar hฤฑzlฤฑ ลekilde, daha fazla kullanฤฑcฤฑya รถzel iรงerik sunmak iรงin yapay zeka destekli arama algoritmalarฤฑ (AI based Algo), sanal gerรงeklik (VR), artฤฑrฤฑlmฤฑล gerรงeklik (AR) ve geliลmiล veri analitiฤi (Big Data) kullanฤฑyor ve kullanacak.
Bu aลamada, gรถrรผnรผrde son kullanฤฑcฤฑ iรงin ihtiyaรงlarฤฑnฤฑ karลฤฑlamasฤฑ bakฤฑmฤฑndan รถn yรผzde รงok bir deฤiลik olmayacak. Ancak arka planda aลaฤฤฑda anlatmaya รงalฤฑลtฤฑฤฤฑm bรผyรผk deฤiลiklikler oluyor.
Kullanฤฑcฤฑlarฤฑn etkileลim katmanฤฑ olan รถn yรผzdeki farklฤฑlฤฑklarsa, teknolojinin geliลip ucuzlamasฤฑ neticesinde, tamamen 5 duyuya hitap eden รงoklu-duyusal deneyimlere yol aรงacaktฤฑr. Bunun iรงin biraz daha beklememiz gerekiyor.
Nereden รฤฑktฤฑ Bu Web 3.0?
Web 3.0 fikri ilk olarak World Wide Web'in mucidi Tim Berners-Lee tarafฤฑndan tanฤฑtฤฑldฤฑ ve daha รถnceleri Semantik Web olarak adlandฤฑrฤฑlan bir kavramฤฑ tanฤฑtmฤฑลtฤฑ.
Berners-Lee'ye gรถre, โSemantik Web, tรผm iรงerik, baฤlantฤฑlar ve insanlardan ve bilgisayarlardan gelen bilgi alฤฑลveriลi dahil olmak รผzere Web'de bulunan her veriyi iลleyebilmeli ve analiz edebilmelidir.โ Bunun, makinelerin gรผnlรผk faaliyetlerimizi tamamlamasฤฑna bรผyรผk รถlรงรผde yardฤฑmcฤฑ olabileceฤini de รถn gรถrmรผลtรผ (IoT-Internet of Things-Nesnelerin/ลeylerin ฤฐnterneti).
Ancak bu tanฤฑm ve giriลimlerden sonra Semantik Web-Web 3.0 olgusu hem teknolojik hem de etik bir takฤฑm engellere takฤฑldฤฑ. Yapay zeka uygulamalarฤฑ, AR-VR, bรผyรผk veri gibi yeni teknolojilerin kullanฤฑmฤฑnฤฑn halka inmesi iรงin ucuzlamasฤฑ bunun iรงin de epey bir zaman geรงmesi gerekti. Yapฤฑlan Ar-Ge faaliyetleri ve yatฤฑrฤฑmlar sayesinde nihayet bu noktaya 5-6 yฤฑl รถnce gelindi.
Ancak bu sefer de tรผm bu Web 3.0 bayraktarlฤฑฤฤฑnฤฑ yapanlar, olgunun merkezi bir yรถnetimin elinde olmasฤฑ, tek bir sunucu-yรถnetici-ara hizmet/servis saฤlayฤฑcฤฑ mantฤฑฤฤฑnda iลletilmesinden rahatsฤฑzlฤฑk duymaya baลladฤฑlar: ฤฐdealde merkeziyetsiz, demokratik, kiลiler arasฤฑnda gรผvenli ve ลifrelenmiล, herkesin platforma sunduฤu katkฤฑ oranฤฑnda oy hakkฤฑnฤฑn olduฤu (DAO-Decentralized Autonomous Organization-Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) organizasyonel bir yapฤฑya ihtiyaรง duyuldu.
Tam bu esnada geliลmekte olan blokzincir yazฤฑlฤฑm ve teknolojileri, Web 3.0โฤฑn ihtiyaรง duyduฤu bu yapฤฑyฤฑ karลฤฑlamaya adaya oldu.
ฤฐlk uygulamalar neticesinde gรถrรผldรผ ki, Web 3.0 ve blokzincir el ele harika bir รงift olup, Tim Berners-Leeโnin hayal ettiฤi gรผzellikte yepyeni bir dรถnemi kurmaya adaydฤฑlar.
Web 3.0 tam olarak uygulandฤฑฤฤฑnda, olaฤanรผstรผ bรผyรผklรผkteki veriyi/bilgiyi, รงevrimiรงi olarak รงeลitli uygulamalara ve web sitelerine eriลilebilir hale getirmesi ve bu sistemlerin internet kullanฤฑcฤฑlarฤฑnฤฑn aktivitelerinden topladฤฑklarฤฑ verileri anlamalarฤฑnฤฑ saฤlamasฤฑ bekleniyor.
Google ve Facebook gibi teknoloji devlerinin bu รงaฤda artฤฑk kullanฤฑcฤฑ verilerini kontrol edemeyecek veya bunlara eriลemeyeceklerini unutmayฤฑn. Bu nedenle, veri gizliliฤi yasalarฤฑ artฤฑk onlar tarafฤฑndan daha รถnceleri olduฤu gibi ihlal edilemeyecek. รรผnkรผ blok zincir teknolojileri veriyi herkesin kendi cihazฤฑnda ลifreli halde kaydedip, tรผm zincirde saklanฤฑr hale getiriyor.
รrnekler
-Geliลen teknolojiyle artฤฑk siz siteye girdiฤiniz zaman, sizi karลฤฑlayan 3B grafiklerle tasarlanmฤฑล bir avatar ile sohbet ederek, ona ihtiyacฤฑnฤฑzฤฑ sรถylediฤiniz ve anฤฑnda hizmet aldฤฑฤฤฑnฤฑz platformlara doฤru bir yolculuk olacak. (Bloktopiaโdaki gibi)
-Sizin anlamlandฤฑrmakta zorlandฤฑฤฤฑnฤฑz bรผyรผk veri yฤฑฤฤฑnlarฤฑnฤฑ iลleyip, saniyeler iรงinde talep ettiฤiniz sonuรงlarฤฑ size verecekler. (Big Data)
-5G mobil teknolojileri ile artฤฑk sรผrekli internete baฤlฤฑ olan nesneleri, mesela arabanฤฑz ve ev eลyalarฤฑnฤฑzฤฑ, dilediฤiniz yerden kontrol edebilir hale geleceksiniz. (IoT)
-Web 3.0'ฤฑn blokzincir, kripto para, Nesnelerin ฤฐnterneti (IoT) ve aรงฤฑk kaynaklฤฑ yazฤฑlฤฑm gibi teknolojilerden yararlanarak eลler (P2P) arasฤฑ bilgi alฤฑลveriลinin sฤฑnฤฑrlarฤฑnฤฑ da zorlamasฤฑ bekleniyor.
-Bu gรผzel harmanฤฑn รถncรผlerinden Theta, DTube, Basic Attention Token-BAT (Brave browserฤฑ mutlaka deneyin), Filecoin, Storj, Audius, The Graph, Uniswap, Decentraland gibi projeleri sayabiliriz.
Detaylฤฑ bir takip listesi iรงin bu adrese baลvurmanฤฑzฤฑ รถneririm: Messari Web 3.0 Takip Listesi
Son Kullanฤฑcฤฑlar Nasฤฑl Faydalanฤฑr?
-Yukarฤฑdaki listedeki projelerden iลinize yarayan varsa รผye olup hizmet alabilirsiniz.
-Projelerin tokenlarฤฑnฤฑ / koinlerini alฤฑp yatฤฑrฤฑm yapabilirsiniz.
-Proje kullanฤฑcฤฑlarฤฑndan olup, para yatฤฑrฤฑp, yatฤฑrฤฑmฤฑ da kilitleyerek (staking), platformlarฤฑn geleceฤinde sรถz sahibi olabilirsiniz.
-รn satฤฑลlara katฤฑlฤฑp ilk yatฤฑrฤฑmcฤฑlardan olabilirsiniz.
Tรผm bu gรผzel geliลmelerin tabi ki รถn gรถrรผlemeyen riskleri de beraberinde getireceฤini unutmayalฤฑm. Onlarฤฑ da bir sonraki makalede ele alฤฑrฤฑz artฤฑk.
Kalฤฑn saฤlฤฑcaklaโฆ
รnce web 2.0โฤฑ tanฤฑmlayalฤฑm: Web 2.0 olarak bildiฤimiz ve tanฤฑmladฤฑฤฤฑmฤฑz ลey 2000'lerin ortalarฤฑnda รงฤฑka geldi.
Bugรผn yaลฤฑ benim gibi yetenlerin bildiฤi ilk internet uygulamalarฤฑnฤฑn ilerisinde (Web 1.0-1991โden itibaren) bir vizyona sahip, statik web sayfalarฤฑnฤฑn รถtesinde kullanฤฑcฤฑlarฤฑn da iรงerik oluลturduฤu ve veri aktardฤฑฤฤฑ dinamik site ve uygulamalar olarak arzฤฑ endam etti Web 2.0.
รzellikle Google ve Amazon gibi devasa platformlar, Facebook ve Twitter gibi sosyal medya siteleri ortaya รงฤฑkarak, herhangi bir zamanda herhangi biriyle รงevrimiรงi olarak baฤlantฤฑ kurmayฤฑ ve iลlem yapmayฤฑ kolaylaลtฤฑrarak internet teknolojileri iรงin yepyeni yollar aรงtฤฑlar.
Web 3.0 ise, uzun zamandฤฑr รผzerinde tartฤฑลฤฑlan web tabanlฤฑ uygulamalarฤฑ birbirine baฤlamak ve daha kiลiselleลtirilmiล bir web oluลturmak iรงin geliลmiล makine tabanlฤฑ รถฤrenme ve yapay zekayฤฑ kullanan yeni nesil internet hizmetlerine verilen addฤฑr.
Web 3.0, kullanฤฑcฤฑlara daha รถnce hiรง olmadฤฑฤฤฑ kadar hฤฑzlฤฑ ลekilde, daha fazla kullanฤฑcฤฑya รถzel iรงerik sunmak iรงin yapay zeka destekli arama algoritmalarฤฑ (AI based Algo), sanal gerรงeklik (VR), artฤฑrฤฑlmฤฑล gerรงeklik (AR) ve geliลmiล veri analitiฤi (Big Data) kullanฤฑyor ve kullanacak.
Bu aลamada, gรถrรผnรผrde son kullanฤฑcฤฑ iรงin ihtiyaรงlarฤฑnฤฑ karลฤฑlamasฤฑ bakฤฑmฤฑndan รถn yรผzde รงok bir deฤiลik olmayacak. Ancak arka planda aลaฤฤฑda anlatmaya รงalฤฑลtฤฑฤฤฑm bรผyรผk deฤiลiklikler oluyor.
Kullanฤฑcฤฑlarฤฑn etkileลim katmanฤฑ olan รถn yรผzdeki farklฤฑlฤฑklarsa, teknolojinin geliลip ucuzlamasฤฑ neticesinde, tamamen 5 duyuya hitap eden รงoklu-duyusal deneyimlere yol aรงacaktฤฑr. Bunun iรงin biraz daha beklememiz gerekiyor.
Nereden รฤฑktฤฑ Bu Web 3.0?
Web 3.0 fikri ilk olarak World Wide Web'in mucidi Tim Berners-Lee tarafฤฑndan tanฤฑtฤฑldฤฑ ve daha รถnceleri Semantik Web olarak adlandฤฑrฤฑlan bir kavramฤฑ tanฤฑtmฤฑลtฤฑ.
Berners-Lee'ye gรถre, โSemantik Web, tรผm iรงerik, baฤlantฤฑlar ve insanlardan ve bilgisayarlardan gelen bilgi alฤฑลveriลi dahil olmak รผzere Web'de bulunan her veriyi iลleyebilmeli ve analiz edebilmelidir.โ Bunun, makinelerin gรผnlรผk faaliyetlerimizi tamamlamasฤฑna bรผyรผk รถlรงรผde yardฤฑmcฤฑ olabileceฤini de รถn gรถrmรผลtรผ (IoT-Internet of Things-Nesnelerin/ลeylerin ฤฐnterneti).
Ancak bu tanฤฑm ve giriลimlerden sonra Semantik Web-Web 3.0 olgusu hem teknolojik hem de etik bir takฤฑm engellere takฤฑldฤฑ. Yapay zeka uygulamalarฤฑ, AR-VR, bรผyรผk veri gibi yeni teknolojilerin kullanฤฑmฤฑnฤฑn halka inmesi iรงin ucuzlamasฤฑ bunun iรงin de epey bir zaman geรงmesi gerekti. Yapฤฑlan Ar-Ge faaliyetleri ve yatฤฑrฤฑmlar sayesinde nihayet bu noktaya 5-6 yฤฑl รถnce gelindi.
Ancak bu sefer de tรผm bu Web 3.0 bayraktarlฤฑฤฤฑnฤฑ yapanlar, olgunun merkezi bir yรถnetimin elinde olmasฤฑ, tek bir sunucu-yรถnetici-ara hizmet/servis saฤlayฤฑcฤฑ mantฤฑฤฤฑnda iลletilmesinden rahatsฤฑzlฤฑk duymaya baลladฤฑlar: ฤฐdealde merkeziyetsiz, demokratik, kiลiler arasฤฑnda gรผvenli ve ลifrelenmiล, herkesin platforma sunduฤu katkฤฑ oranฤฑnda oy hakkฤฑnฤฑn olduฤu (DAO-Decentralized Autonomous Organization-Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) organizasyonel bir yapฤฑya ihtiyaรง duyuldu.
Tam bu esnada geliลmekte olan blokzincir yazฤฑlฤฑm ve teknolojileri, Web 3.0โฤฑn ihtiyaรง duyduฤu bu yapฤฑyฤฑ karลฤฑlamaya adaya oldu.
ฤฐlk uygulamalar neticesinde gรถrรผldรผ ki, Web 3.0 ve blokzincir el ele harika bir รงift olup, Tim Berners-Leeโnin hayal ettiฤi gรผzellikte yepyeni bir dรถnemi kurmaya adaydฤฑlar.
Web 3.0 tam olarak uygulandฤฑฤฤฑnda, olaฤanรผstรผ bรผyรผklรผkteki veriyi/bilgiyi, รงevrimiรงi olarak รงeลitli uygulamalara ve web sitelerine eriลilebilir hale getirmesi ve bu sistemlerin internet kullanฤฑcฤฑlarฤฑnฤฑn aktivitelerinden topladฤฑklarฤฑ verileri anlamalarฤฑnฤฑ saฤlamasฤฑ bekleniyor.
Google ve Facebook gibi teknoloji devlerinin bu รงaฤda artฤฑk kullanฤฑcฤฑ verilerini kontrol edemeyecek veya bunlara eriลemeyeceklerini unutmayฤฑn. Bu nedenle, veri gizliliฤi yasalarฤฑ artฤฑk onlar tarafฤฑndan daha รถnceleri olduฤu gibi ihlal edilemeyecek. รรผnkรผ blok zincir teknolojileri veriyi herkesin kendi cihazฤฑnda ลifreli halde kaydedip, tรผm zincirde saklanฤฑr hale getiriyor.
รrnekler
-Geliลen teknolojiyle artฤฑk siz siteye girdiฤiniz zaman, sizi karลฤฑlayan 3B grafiklerle tasarlanmฤฑล bir avatar ile sohbet ederek, ona ihtiyacฤฑnฤฑzฤฑ sรถylediฤiniz ve anฤฑnda hizmet aldฤฑฤฤฑnฤฑz platformlara doฤru bir yolculuk olacak. (Bloktopiaโdaki gibi)
-Sizin anlamlandฤฑrmakta zorlandฤฑฤฤฑnฤฑz bรผyรผk veri yฤฑฤฤฑnlarฤฑnฤฑ iลleyip, saniyeler iรงinde talep ettiฤiniz sonuรงlarฤฑ size verecekler. (Big Data)
-5G mobil teknolojileri ile artฤฑk sรผrekli internete baฤlฤฑ olan nesneleri, mesela arabanฤฑz ve ev eลyalarฤฑnฤฑzฤฑ, dilediฤiniz yerden kontrol edebilir hale geleceksiniz. (IoT)
-Web 3.0'ฤฑn blokzincir, kripto para, Nesnelerin ฤฐnterneti (IoT) ve aรงฤฑk kaynaklฤฑ yazฤฑlฤฑm gibi teknolojilerden yararlanarak eลler (P2P) arasฤฑ bilgi alฤฑลveriลinin sฤฑnฤฑrlarฤฑnฤฑ da zorlamasฤฑ bekleniyor.
-Bu gรผzel harmanฤฑn รถncรผlerinden Theta, DTube, Basic Attention Token-BAT (Brave browserฤฑ mutlaka deneyin), Filecoin, Storj, Audius, The Graph, Uniswap, Decentraland gibi projeleri sayabiliriz.
Detaylฤฑ bir takip listesi iรงin bu adrese baลvurmanฤฑzฤฑ รถneririm: Messari Web 3.0 Takip Listesi
Son Kullanฤฑcฤฑlar Nasฤฑl Faydalanฤฑr?
-Yukarฤฑdaki listedeki projelerden iลinize yarayan varsa รผye olup hizmet alabilirsiniz.
-Projelerin tokenlarฤฑnฤฑ / koinlerini alฤฑp yatฤฑrฤฑm yapabilirsiniz.
-Proje kullanฤฑcฤฑlarฤฑndan olup, para yatฤฑrฤฑp, yatฤฑrฤฑmฤฑ da kilitleyerek (staking), platformlarฤฑn geleceฤinde sรถz sahibi olabilirsiniz.
-รn satฤฑลlara katฤฑlฤฑp ilk yatฤฑrฤฑmcฤฑlardan olabilirsiniz.
Tรผm bu gรผzel geliลmelerin tabi ki รถn gรถrรผlemeyen riskleri de beraberinde getireceฤini unutmayalฤฑm. Onlarฤฑ da bir sonraki makalede ele alฤฑrฤฑz artฤฑk.
Kalฤฑn saฤlฤฑcaklaโฆ
ืขืกืงื ืคืขืืื
รok beฤendiฤim Humans.ai adlฤฑ projeyi takip etmenizi รถneririm.
X'ten takip etmek รผzere: twitter.com/BrankoPetruci
Finans Piyasalarฤฑnda Rotanฤฑzฤฑ รizmenin Yol Haritasฤฑ Kaynaklarฤฑ: x.com/BrankoPetruci/status/1748293185699205255
Finans Piyasalarฤฑnda Rotanฤฑzฤฑ รizmenin Yol Haritasฤฑ Kaynaklarฤฑ: x.com/BrankoPetruci/status/1748293185699205255
ืคืจืกืืืื ืงืฉืืจืื
ืืชื ืืืชืืจ
ืืืืืข ืืืคืจืกืืืื ืืื ื ืืืืจืื ืืืืืช, ืืืื ื ืืืืืื, ืขืฆืืช ืคืื ื ืกืืืช, ืืฉืงืขืืช, ืืกืืจ ืื ืกืืืื ืืืจืื ืฉื ืขืฆืืช ืื ืืืืฆืืช ืฉืกืืคืงื ืื ืืืืฉืจืื ืขื ืืื TradingView. ืงืจื ืขืื ืืชื ืืื ืืืืืืืืช.